Οι λέξεις είναι μάρτυρες που συχνά μιλούν πιο καθαρά από τα ντοκουμέντα. Υπάρχουν λέξεις που πλάστηκαν ή απέκτησαν την σύγχρονη έννοια τους σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο από το 1789 ως το 1848. Είναι οι λέξεις βιομηχανία, βιομήχανος, εργοστάσιο, μεσαία τάξη, εργατική τάξη, καπιταλισμός, σοσιαλισμός, αριστοκρατία, σιδηρόδρομος, φιλελεύθερος, συντηρητικός, εθνικότητα, επιστήμονας, μηχανικός, προλεταριάτο. Επίσης οι λέξεις απεργία και απαθλίωση. Αν μπορούσε κανείς να φανταστεί τον σύγχρονο κόσμο δίχως αυτές τις λέξεις (δίχως δηλαδή τα πράγματα και τις έννοιες που εκφράζονται μ' αυτές), θα διαπίστωνε το μέγεθος και το βάθος της επανάστασης που ξέσπασε ανάμεσα στο 1789 και το 1848
Η επανάσταση αυτή μεταμόρφωσε κι εξακολουθεί να μεταμορφώνει ολόκληρο τον κόσμο. Θα πρέπει να κάνουμε διάκριση ανάμεσα στα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα της (που δεν περιορίζονται σε συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο ) και στην πρώτη αποφασιστική της φάση που ήταν στενά συνδεδεμένη με μια συγκεκριμένη κοινωνική και διεθνή κατάσταση
Η μεγάλη επανάσταση του 1789-1848 ήταν ο θρίαμβος όχι απλώς της <<βιομηχανίας>>, αλλά της καπιταλιστικής βιομηχανίας, όχι της ελευθερίας και της ισότητας γενικά, αλλά της αστικής φιλελεύθερης κοινωνίας
Η επανάσταση ξεκίνησε με επίκεντρο τα γειτονικά και ανταγωνιζόμενα κράτη της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας, και ήταν περισσότερο πολιτική στη Γαλλία και βιομηχανική στην Αγγλία. Δεν θα μπορούσε για κανένα λόγο να συμβεί σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου. Επιπλέον τέτοιες εκρήξεις είναι σχεδόν αδιανόητες με οποιαδήποτε άλλη μορφή παρά μόνο ως θρίαμβος του αστικοφιλελεύθερου καπιταλισμού
Προυπήρχε σαφώς κρίση των παλαιών καθεστώτων του βορειοδυτικού κόσμου που τα σάρωσε η διττή επανάσταση. Η Αμερικανική Επανάσταση του 1776, άμεσος πρόδρομος και υποκινητής της διττής επανάστασης ήταν μονάχα η αφορμή. Οι κοινωνικές και οικονομικές δυνάμεις ήταν ήδη έτοιμες, διάβρωσαν και υπονόμευσαν το σύστημα, θριάμβευσαν και επηρέασαν όλον τον κόσμο που ήταν έτοιμος να δεχτεί όλον τον εκρηκτικό αντίκτυπο των νέων δυνάμεων , των <<αστών κατακτητών>>.
Οι εμφανέστερες και αμεσότερες συνέπειες έγιναν περισσότερο αισθητές σε ένα τμήμα της Ευρώπης, εφ' όσον εκεί ξεκίνησε και στην συνέχεια επεκτάθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο. Η πιο εντυπωσιακή της συνέπεια για την παγκόσμια ιστορία ήταν ότι κυριάρχησαν στην γη μερικά δυτικά καθεστώτα, γεγονός που δεν έχει παράλληλο στην ιστορία. Μπροστά στους εμπόρους, τις ατμομηχανές, τα πλοία και τα κανόνια της Δύσης -και μπροστά στις ιδέες της- οι πανάρχαιοι πολιτισμοί και οι αυτοκρατορίες του κόσμου υποχώρησαν και κατέρρευσαν. Η Ινδία μεταβλήθηκε σε επαρχία με Βρετανούς διοικητές, τα ισλαμικά κράτη κλονίστηκαν από την κρίση, η Αφρική έγινε πρόσφορο έδαφος για άμεση κατάκτηση. Ακόμη και η μεγάλη Κινεζική Αυτοκρατορία αναγκάστηκε το 1839-1842 να ανοίξει τα σύνορα της στην δυτική εκμετάλλευση. Το 1848 τίποτε πια δεν στεκόταν εμπόδιο στην κατάκτηση οποιουδήποτε εδάφους αν οι δυτικές κυβερνήσεις, ή οι επιχειρηματίες θεωρούσαν συμφέρον τους να το καταλάβουν
Η ιστορία της διττής επανάστασης, ωστόσο, δεν είναι απλά και μόνο η ιστορία του θριάμβου της νέας αστικής κοινωνίας. Είναι επίσης η ιστορία της εμφάνισης των δυνάμεων που μέσα σ' έναν αιώνα από το 1848 επρόκειτο να μετατρέψουν την επέκταση σε συρρίκνωση και αυτή η μελλοντική αναστροφή είχε , ως ένα βαθμό αρχίσει να διαφαίνεται. Στον ισλαμικό κόσμο όσοι κατακτήθηκαν από την Δύση και υιοθέτησαν τις ιδέες και την τεχνική της άρχισαν να ανακτούν την υπεροχή τους απέναντι της (εξευρωπαϊσμός της Τουρκίας στη δεκαετία του 1830, Μωχάμετ Άλη στην Αίγυπτο). Αλλά και μέσα στην Ευρώπη οι δυνάμεις και οι ιδέες που απέβλεπαν στην ανατροπή της θριαμβεύτριας νέας κοινωνίας είχαν αρχίσει να κάνουν την εμφάνιση τους. Το φάσμα του κομουνισμού ήδη στοίχειωνε την Ευρώπη το 1848. Παρέμεινε ανίσχυρο φάντασμα για πολλά χρόνια, όμως εξετάζοντας τον κόσμο έναν αιώνα αργότερα δεν θα πρέπει να υποτιμούμε την ιστορική δύναμη της επαναστατικής σοσιαλιστικής και κομουνιστικής ιδεολογίας την οποία γέννησε η αντίδραση στην διττή επανάσταση. Η ιστορική περίοδος που αρχίζει με την Γαλική Επανάσταση το 1789 τελειώνει με την έκδοση του Κομουνιστικού Μανιφέστου
Η επανάσταση αυτή μεταμόρφωσε κι εξακολουθεί να μεταμορφώνει ολόκληρο τον κόσμο. Θα πρέπει να κάνουμε διάκριση ανάμεσα στα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα της (που δεν περιορίζονται σε συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο ) και στην πρώτη αποφασιστική της φάση που ήταν στενά συνδεδεμένη με μια συγκεκριμένη κοινωνική και διεθνή κατάσταση
Η μεγάλη επανάσταση του 1789-1848 ήταν ο θρίαμβος όχι απλώς της <<βιομηχανίας>>, αλλά της καπιταλιστικής βιομηχανίας, όχι της ελευθερίας και της ισότητας γενικά, αλλά της αστικής φιλελεύθερης κοινωνίας
Η επανάσταση ξεκίνησε με επίκεντρο τα γειτονικά και ανταγωνιζόμενα κράτη της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας, και ήταν περισσότερο πολιτική στη Γαλλία και βιομηχανική στην Αγγλία. Δεν θα μπορούσε για κανένα λόγο να συμβεί σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου. Επιπλέον τέτοιες εκρήξεις είναι σχεδόν αδιανόητες με οποιαδήποτε άλλη μορφή παρά μόνο ως θρίαμβος του αστικοφιλελεύθερου καπιταλισμού
Προυπήρχε σαφώς κρίση των παλαιών καθεστώτων του βορειοδυτικού κόσμου που τα σάρωσε η διττή επανάσταση. Η Αμερικανική Επανάσταση του 1776, άμεσος πρόδρομος και υποκινητής της διττής επανάστασης ήταν μονάχα η αφορμή. Οι κοινωνικές και οικονομικές δυνάμεις ήταν ήδη έτοιμες, διάβρωσαν και υπονόμευσαν το σύστημα, θριάμβευσαν και επηρέασαν όλον τον κόσμο που ήταν έτοιμος να δεχτεί όλον τον εκρηκτικό αντίκτυπο των νέων δυνάμεων , των <<αστών κατακτητών>>.
Οι εμφανέστερες και αμεσότερες συνέπειες έγιναν περισσότερο αισθητές σε ένα τμήμα της Ευρώπης, εφ' όσον εκεί ξεκίνησε και στην συνέχεια επεκτάθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο. Η πιο εντυπωσιακή της συνέπεια για την παγκόσμια ιστορία ήταν ότι κυριάρχησαν στην γη μερικά δυτικά καθεστώτα, γεγονός που δεν έχει παράλληλο στην ιστορία. Μπροστά στους εμπόρους, τις ατμομηχανές, τα πλοία και τα κανόνια της Δύσης -και μπροστά στις ιδέες της- οι πανάρχαιοι πολιτισμοί και οι αυτοκρατορίες του κόσμου υποχώρησαν και κατέρρευσαν. Η Ινδία μεταβλήθηκε σε επαρχία με Βρετανούς διοικητές, τα ισλαμικά κράτη κλονίστηκαν από την κρίση, η Αφρική έγινε πρόσφορο έδαφος για άμεση κατάκτηση. Ακόμη και η μεγάλη Κινεζική Αυτοκρατορία αναγκάστηκε το 1839-1842 να ανοίξει τα σύνορα της στην δυτική εκμετάλλευση. Το 1848 τίποτε πια δεν στεκόταν εμπόδιο στην κατάκτηση οποιουδήποτε εδάφους αν οι δυτικές κυβερνήσεις, ή οι επιχειρηματίες θεωρούσαν συμφέρον τους να το καταλάβουν
Η ιστορία της διττής επανάστασης, ωστόσο, δεν είναι απλά και μόνο η ιστορία του θριάμβου της νέας αστικής κοινωνίας. Είναι επίσης η ιστορία της εμφάνισης των δυνάμεων που μέσα σ' έναν αιώνα από το 1848 επρόκειτο να μετατρέψουν την επέκταση σε συρρίκνωση και αυτή η μελλοντική αναστροφή είχε , ως ένα βαθμό αρχίσει να διαφαίνεται. Στον ισλαμικό κόσμο όσοι κατακτήθηκαν από την Δύση και υιοθέτησαν τις ιδέες και την τεχνική της άρχισαν να ανακτούν την υπεροχή τους απέναντι της (εξευρωπαϊσμός της Τουρκίας στη δεκαετία του 1830, Μωχάμετ Άλη στην Αίγυπτο). Αλλά και μέσα στην Ευρώπη οι δυνάμεις και οι ιδέες που απέβλεπαν στην ανατροπή της θριαμβεύτριας νέας κοινωνίας είχαν αρχίσει να κάνουν την εμφάνιση τους. Το φάσμα του κομουνισμού ήδη στοίχειωνε την Ευρώπη το 1848. Παρέμεινε ανίσχυρο φάντασμα για πολλά χρόνια, όμως εξετάζοντας τον κόσμο έναν αιώνα αργότερα δεν θα πρέπει να υποτιμούμε την ιστορική δύναμη της επαναστατικής σοσιαλιστικής και κομουνιστικής ιδεολογίας την οποία γέννησε η αντίδραση στην διττή επανάσταση. Η ιστορική περίοδος που αρχίζει με την Γαλική Επανάσταση το 1789 τελειώνει με την έκδοση του Κομουνιστικού Μανιφέστου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου