100 χρόνια ινσουλίνης

 Πριν από 100 χρόνια - στις 27 Ιουλίου 1921 - δύο νέοι ερευνητές στον Καναδά, ο Frederick Banting και ο Charles Best, απομόνωσαν την ορμόνη ινσουλίνη. Μέσα σε μήνες, οι δόσεις άρχισαν να φτάνουν στους ασθενείς. Το 1923, οι συνεργαζόμενοι εφευρέτες πούλησαν το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ινσουλίνης στο πανεπιστήμιό τους για $ 1 ο καθένας, με στόχο τη διατήρηση της θεραπείας προσιτής και προσβάσιμης για όλους. Οι αφηγήσεις συχνά απεικονίζουν γραμμικά χρονοδιαγράμματα της επιστημονικής προόδου που εκτείνονται μέχρι σήμερα: συσκευές παρακολούθησης γλυκόζης, μικροσκοπικές αντλίες ινσουλίνης, ανάλογα ινσουλίνης, υπόσχεση του βιονικού παγκρέατος και πολυάριθμες θεραπευτικές ουσίες που έχουν αυξήσει εξαιρετικά τις πιθανότητες επιβίωσης. 

 
Στη δεκαετία του 1920, το ίδρυμα Ροκφέλερ ξεκίνησε ένα φιλανθρωπικό πρόγραμμα για την παροχή ινσουλίνης σε ορισμένα νοσοκομεία της Βόρειας Αμερικής. Εκείνη την εποχή, το Διεθνές Συμβούλιο Υγείας του ιδρύματος λειτουργούσε εκτεταμένα παγκόσμια προγράμματα για διάφορες μολυσματικές ασθένειες, συμπεριλαμβανομένης της ελονοσίας, της φυματίωσης και των παρασιτώσεων.
Η ανακάλυψη της ινσουλίνης άλλαξε βαθιά τη ζωή των ανθρώπων που είχαν πρόσβαση σε αυτήν - αλλά και τη ζωή των ανθρώπων που δεν είχαν. Είναι ένα πράγμα να ζεις με μια κατάσταση για την οποία δεν υπάρχει θεραπεία και είναι άλλο να ζεις με τη γνώση ότι η σωτήρια θεραπεία υπάρχει αλλά είναι απρόσιτη.  

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι σχεδόν μισό δισεκατομμύριο άνθρωποι παγκοσμίως έχουν διαβήτη, και περίπου το 10% αυτών τύπου 1. Περίπου το ένα τρίτο των ατόμων με διαβήτη τύπου 2 τελικά βασίζονται επίσης στην ινσουλίνη - ειδικά όταν αντιμετωπίζουν σοβαρές επιπλοκές, οι οποίες συχνά προκαλούνται από δεκαετίες καθυστερημένη διάγνωση και θεραπεία. Η Διεθνής Ομοσπονδία Διαβήτη εκτιμά ότι περισσότεροι από 4 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν από διαβήτη κάθε χρόνο, και ακόμη και οι πιο συντηρητικές εκτιμήσεις θνησιμότητας από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) είναι εκπληκτικές. Παρόλο που πολλοί πιστεύουν ότι τα ποσοστά διαβήτη τύπου 1 είναι χαμηλότερα εκτός Βόρειας Αμερικής και Ευρώπης, άλλοι υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει τρόπος να εκτιμηθεί αυτό, εφόσον οι σχετικοί θάνατοι σε μεγάλο μέρος του υπόλοιπου κόσμου δεν διαγιγνώσκονται και δεν καταμετρώνται επαρκώς. Οι παγκόσμιες ανισότητες γίνονται πιο έντονες από την έλλειψη πρόσβασης στην πρωτοβάθμια περίθαλψη και τις ανεκπλήρωτες ανάγκες σε ινσουλίνη σε πολλές περιοχές. Η μακροχρόνια έλλειψη διεθνούς ενδιαφέροντος για τον διαβήτη συνέβαλε σε αυτά τα τεράστια κενά δεδομένων. 

Ενώ οι προσπάθειες αντιμετώπισης του διαβήτη αγνοούνταν σε παγκόσμιο επίπεδο, το HIV/AIDS εμφανίστηκε και μετατράπηκε αργά σε μια ασθένεια που επιβιώνει σε μεγάλο βαθμό. Ωστόσο, σε μεγάλο μέρος του κόσμου, η ινσουλίνη παραμένει δυσκολότερη από τα αντιρετροϊκά φάρμακα . Δεκαετίες παγκόσμιας παραμέλησης, με άλλα λόγια, έπαιξαν ρόλο στην ενίσχυση των αριθμών των περιπτώσεων διαβήτη σε όλο τον κόσμο. Τα τελευταία χρόνια το κίνημα insulin4all κερδίζει έδαφος.
Η ινσουλίνη αναγνωρίστηκε νομικά ως βιολογικό φάρμακο το 2020, γεγονός που αύξησε τις ελπίδες ότι οι τιμές του φαρμάκου θα γίνουν πιο λογικές. Ωστόσο, οι ασθενείς παγκοσμίως έχουν αναφέρει νέα επίπεδα δυσκολίας στη διαχείριση του διαβήτη κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19.

Αυτή η επέτειος των 100 χρόνων είναι η ευκαιρία να σταθούμε και να προγραμματίσουμε τα επόμενα 100 χρόνια. Και αφήνει ένα ερώτημα : πως μπορούμε να τιμήσουμε το θαύμα της επιβίωσης, όπου άνθρωποι με διαβήτη ζουν και εργάζονται και δημιουργούν καθημερινά ενώ διαμορφώνουν ένα μέλλον στο οποίο τα θαύματα δεν θα απαιτούνται για την επιβίωση.

Όταν κοιμούνται οι φίλοι μου

 Η προδοσία ξεκινά μ' αυτές εδώ τις λέξεις - σε δευτερόλεπτα, μας πούλησα. Θυμάμαι τον όρμο μας, άλλωστε, τον θυμάμαι κατά λέξη. Τον συγκεκριμένο τον είχα γράψει εγώ. Ήμασταν στον Σάκο, πάνω, στο δώμα. Ιούλιος μήνας, ζέστη κολασμένη, ο ιδρώτας μας ποτάμι. Από ένα παράθυρο κάπου κοντά μας, η Λίτσα Διαμάντη φώναζε απελπισμένα, Νύχτα στάσου! κι ας ήταν μεσημέρι - μπορεί να στεκόταν η επόμενη. Με τα χέρια ενωμένα, τα μάτια κλειστά, είχαμε ορκιστεί: Αν δεν πω εγώ την ιστορία μου, δε θα την πει κανείς. Δεν παραδίνομαι στη μακάβρια περιέργεια, στο υποκριτικό ενδιαφέρον, στο μελόδραμα. Μακριά από μένα οι φυλλάδες, τα ρομάντζα. Η μνήμη μου θα ζήσει μαζί μου ή θα πεθάνει μαζί μου. Κι έπειτα με μια βελόνα τρυπήσαμε τους δείκτες μας και τους κολλήσαμε, ανακατεύοντας το αίμα. Τι άλλο είχαμε να φοβηθούμε; Ήμασταν απόφοιτοι του φόβου.

                                                                                                   Αύγουστος Κορτώ

                                                                                              Καλό υπόλοιπο Αύγουστο

Ποντιακή και Καππαδοκική

 Η διάλεκτος που μιλιόταν στον Πόντο (σε 800 συνολικά πόλεις χωριά και οικισμούς) ως το 1922, προέρχεται από την ελληνική κοινή, με ιωνικό υπόστρωμα. Τα ποντιακά δέχθηκαν ποικίλες επιδράσεις κυρίως από την Τουρκική. Η διάλεκτος έχει αρχαϊκή προφορά, σπάνιους φθόγγους, ιδιότυπα συντακτικά και τουρκικές λέξεις. Γι' αυτό και είναι ακατανόητη για τους μη Πόντιους. Στους μετά το 1922 ποντιακούς οικισμούς η ποντιακή αγωνίζεται σήμερα να επιβιώσει. Το μέλλον άδηλο, αλλά οι Πόντιοι είναι ελληνικό φύλο μαχητικό, με ισχυρή ιστορική μνήμη.

Τα ποντιακά διαιρούνται σε τρείς μεγάλες διαλεκτικές ομάδες (οινουντιακά, τραπεζουντιακά, χαλδιώτικα) και άλλες μικρότερες όπως τα καρσλίδικα (περιοχή Καρς του Καυκάσου) και τα ποντιακά της Αζοφικής στην Ουκρανία. Σήμερα η Ποντιακή διατηρείται ανεπηρέαστη στο στόμα μουσουλμάνων Ποντίων στον Όφη και στην Τόνγια. Χαρακτηριστικές είναι οι καταλήξεις -ία, -έα (παιδία, φωλέα), η κατάληξη -ον (ο άνθρωπον) τα θηλυκά σε -έσσα (ορφανέσσα) τα υποκοριστικά σε -όπον (λαλόπον=φωνούλα), το ερωτηματικό ντο (ντο θέλτς) και το κι αντι δεν (κι επορώ=δεν μπορώ)

Στην Καππαδοκική διάλεκτο ανήκουν το ιδίωμα μιας ομάδας χωριών νοτιοδυτικά της Καισάρειας και το κάπως διαφορετικό ιδίωμα των Φαράσων νοτιοανατολικά της Καισάρειας. Μοιάζουν πολύ με τα Ποντιακά. Μετά το 1922 τα Καππαδοκικά σιγά-σιγά έσβησαν. Χάθηκε το γένος των ονομάτων, περιορίστηκε η χρήση του άρθρου, άλλαξε η σειρά των όρων στην πρόταση, εκτουρκίστηκε ο σχηματισμός των παραθετικών. Υπάρχουν ιδιότυποι ρηματικοί σχηματισμοί π.χ. πηγαινινότσισκα=πήγαινα, γέλανα=γελούσα, μπόρκα=μπορούσα, είδιαμεστε=είδαμε). Μερικές φορές τουρκικές καταλήξεις ενισχύουν τις ελληνικές σε ρηματικούς τύπους : ερχουμίστινιζ=ερχόμαστε. Όπως στον Πόντο έτσι και στην Καππαδοκία υπάρχει το ανοιχτό ε και τα άρθρα στον-στην-στα προφέρονται σον-σην-σα.

Τσακωνική διάλεκτος

 Είναι η μόνη νεοελληνική που δεν προέρχεται από την κοινή διάλεκτο, αλλά αποτελεί εξέλιξη της αρχαίας Δωρικής της Λακωνίας που μιλιέται έως σήμερα από τους υπερήλικες κατοίκους της νοτιοανατολικής Αρκαδίας, ενώ οι μεσήλικες τη γνωρίζουν παθητικά. Η Τσακωνική διαιρείται σε δύο επιμέρους ιδιώματα, το βόρειο (χωριά Καστάνιτσα και Σίταινα) και το συντηρητικότερο νότιο. Μιά παραλλαγή της Τσακώνικης μιλιόταν ως το 1922 και στα χωριά Βάτικα και Χαβουτσί της μικρασιατικής ακτής της Προποντίδας (νοτιοδυτικά της Αρτάκης). Οι κάτοικοι τους εγκαταστάθηκανς μετά το 1922 στα Σέρβια της Κοζάνης και κυρίως στο Χιονάτο της Καστοριάς. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι όροι Τσακωνιά, Τσάκωνες , τσακώνικο είναι άγνωστοι στην Τσακωνική διάλεκτο. Δεν υπάρχουν επίσης τραγούδια στη διάλεκτο αυτή. Οι Τσάκωνες τραγουδούσαν στην κοινή Νεοελληνική. Τα προβαλλόμενα ως τσακονόγλωσσα δεν είναι δημοτικά.

Στα τσακώνικα διατηρείται το δωρικό α (μάτη:μάτηρ), το υ προφέρεται ως ου ή ιου (α ψούχα : η ψυχή), το τελικό ς εκπίπτει στην ονομαστική του αρσενικού (ο άντε : ο άρτος) και τα άρθρα η, της, την έχουν την μορφή α : α σάτη: η θυγατέρα, ταρ (ταρ άχρα :της αχλαδιάς), ταν (ταν ελία : την ελιά). Από επίδραση προφανώς της ελληνιστικής κοινής σχηματίζονται με το βοηθητικό έμι (είμαι) περιφραστικοί ενεστώτες (έμι έχου < ειμί έχων και θηλυκό έμι έχα < ειμί έχουσα) και παρατατικοί (έμα έχου και θηλυκό έμα έχα)

Τα τσακώνικα της Προποντίδας έχουν μα αντί έμι (είμαι) και στους περιφραστικούς χρόνους το βοηθητικό ρήμα μπαίνει μετά τη μετοχή, π.χ. έχω 'μα αντί έμι έχου (έχω). Επίσης διατηρούν σε μεγάλη έκταση τον τύπο της μετοχής του παρακειμένου σε -κω (στα αρχαία ελληνικά -κως), π.χ. πουληκώ (<πουληκώς), πεκώ (ο ειπών / ειρηκώς) έναντι των μητροπολιτικών τσακωνικών τύπων πουλητέ, πετέ