Βυζάντιο και Σλάβοι

 Οι Σλάβοι, τους οποίους οι Βυζαντινοί αποκαλούσαν Σκλαβηνούς ή Σκλάβους, είναι λαός ινδοευρωπαϊκής καταγωγής. Διακρίνονται σε ανατολικούς (Ρώσοι, Λευκορώσοι, Ουκρανοί), δυτικούς (Πολωνοί, Τσέχοι, Σλοβάκοι) και νότιους (Σλοβένοι, Κροάτες, Σέρβοι, Σλάβοι της Βουλγαρίας). Η αρχική τους κοιτίδα είναι μεταξύ των ποταμών Όντερ, Βιστούλα και Δνείπερου. Λαός μη νομαδικός με γεωργική και κτηνοτροφική δραστηριότητα, οργανωμένοι γύρω από την πατριαρχική οικογένεια. Διοικούνται από συνέλευση γερόντων και από τον επικεφαλής ρήγα, άρχοντα ή ηγεμόνα. Οι πρώτες επιδρομές εναντίον της βυζαντινής αυτοκρατορίας χρονολογούνται επί αυτοκράτορα Ιουστίνου (518-527). Εκτεταμένη εγκατάσταση μαρτυρείται στις αρχές του 7ου αι. και εγκαθίστανται σε περιοχές δυσπρόσιτες (όρη, έλη, όχθες ποταμών ή λιμνών). Από την πλευρά της αυτοκρατορίας ίσχυσε η ανοχή, η προσπάθεια αφομοίωσης και τα σωφρονιστικά μέτρα. Η αφομοίωση συντελέστηκε στις αρχές του 10ου αι. με τον σταδιακό εκχριστιανισμό, τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, τις μετακινήσεις πληθυσμών, την κρατική και εκκλησιαστική αναδιοργάνωση αλλά κυρίως λόγω της πολιτισμικής υπεροχής του Βυζαντίου

Σταθμό στις σχέσεις του Βυζαντίου με τον Σλαβικό κόσμο αποτέλεσε ο εκχριστιανισμός των εκτός συνόρων Σλάβων. Οι Θεσσαλονικείς αδελφοί Κύριλλος και Μεθόδιος, γνώστες της σλαβονικής και έμπειροι στις διπλωματικές αποστολές, εγκαταστάθηκαν το 864 στη Μοραβία. Σε μια τριετία κατόρθωσαν να καταπολεμήσουν την ειδωλολατρία, μετέφρασαν  στη σλαβική βιβλία και εκπαίδευσαν  κληρικούς. Η σπουδαιότερη προσφορά τους είναι η επινόηση του σλαβικού αλφαβήτου, που επέτρεψε στους λαούς αυτούς να γνωρίσουν τον ελληνορωμαϊκό και χριστιανικό πολιτισμό. Σε πολλές περιοχές η κυριλλική γραφή χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα. Στην ελληνική γλώσσα διατηρήθηκε μέχρι σήμερα ένας μικρός αριθμός σλαβικών λέξεων, που δηλώνουν ονόματα, ιδιότητες του ανθρώπου (ντόμπρος), ποιμενική ή γεωργική δραστηριότητα (στάνη, σβάρνα), διατροφή (καρβέλι), φύση (βάλτος). Σλαβικά γλωσσικά κατάλοιπα είναι και κάποια τοπωνύμια, όπως η Αράχωβα (τόπος με καρυδιές), ο Χελμός (ύψωμα, βουνό) κ.α.