Ο πρώτος Βαλκανικός λαός που ξεσηκώθηκε τον 19ο αιώνα ήταν οι Σέρβοι με ηγέτη τον ηρωικό ζωέμπορο και ληστή Καραγιώργη (1760-1817), αλλά η αρχική φάση του ξεσηκωμού τους δεν προβλήθηκε ως αγώνας κατά της τουρκικής κυριαρχίας, αλλά αντίθετα, υπέρ του Σουλτάνου και κατά των καταχρήσεων των τοπικών ηγεμόνων.
Δεν υπάρχουν ενδείξεις στην πρώιμη ιστορία των ορεινών εξεγέρσεων στα Δυτικά Βαλκάνια που να υποδηλώνουν ότι οι Σέρβοι, οι Αλβανοί, οι Έλληνες και άλλοι δεν θα ήταν ικανοποιημένοι στις αρχές του 19ου αιώνα με μία μη εθνική αυτόνομη ηγεμονία σαν αυτή που ένας ισχυρός ηγεμόνας, ο Αλή πασάς (1741-1822) είχε για καιρό εγκαθιδρύσει στην Ήπειρο
Σε μια περίπτωση μόνο, ο ατέρμονος πόλεμος των ποιμενικών φυλών και των ληστών-ηρώων ενάντια σε οποιαδήποτε αληθινή κυβέρνηση, συγκεράστηκε με τις ιδέες του αστικού εθνικισμού και της Γαλλικής Επανάστασης: στον Ελληνικό απελευθερωτικό αγώνα (1821-1830).
Ήταν συνεπώς φυσικό η Ελλάδα να γίνει θρύλος και πηγή έμπνευσης των απανταχού εθνικιστών και φιλελεύθερων. Γιατί μόνο στην Ελλάδα ένας ολάκερος λαός ξεσηκώθηκε ενάντια στον κατακτητή με τρόπο που θα μπορούσε εύλογα να ταυτιστεί με την υπόθεση της ευρωπαϊκής αριστεράς. Και αντίστροφα η υποστήριξη της ευρωπαϊκής αριστεράς με ηγέτη τον Λόρδο Βύρωνα, που πέθανε στην Ελλάδα συνέβαλε πραγματικά στην πραγμάτωση της Ελληνικής ανεξαρτησίας
Οι περισσότεροι Έλληνες έμοιαζαν πολύ με τις άλλες ξεχασμένες πολεμικές αγροτικές τάξεις και φυλετικές ομάδες της Βαλκανικής Χερσονήσου. Μια μερίδα τους όμως αποτελούσε διεθνή εμπορική και διοικητική τάξη εγκατεστημένη σ' όλη την Τουρκική Αυτοκρατορία. Η γλώσσα της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην οποία ανήκαν οι περισσότεροι βαλκανικοί λαοί ήταν ελληνική, και Έλληνες επάνδρωσαν τα ψηλότερα κλιμάκια της υπό τον Έλληνα Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως
Έλληνες δημόσιοι υπάλληλοι, ως υποτελείς πρίγκηπες διοικούσαν τις Παραδουνάβιες ηγεμονίες. Οι μορφωμένες και εμπορικές τάξεις των Βαλκανίων, της Μαύρης Θάλασσας και της Ανατολής είχαν εξελληνιστεί. Το σιτεμπόριο της Μαύρης Θάλασσας έφερε τους Έλληνες στα επιχειρηματικά κέντρα και ενίσχυσε τους δεσμούς με τη Ρωσία. Τους έφερε στην Κεντρική Ευρώπη. Οι πρώτες εφημερίδες στην Ελληνική γλώσσα τυπώθηκαν στη Βιέννη (1784-1812). Στους κόλπους αυτής της κοσμοπολίτικης διασποράς ρίζωσαν οι ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης: φιλελευθερισμός, εθνικισμός και μέθοδοι πολιτικής οργάνωσης από τις μασονικές μυστικές εταιρείες. Η Φιλική Εταιρεία-κυρίως υπεύθυνη για την επανάσταση- ιδρύθηκε στην Οδυσσό το 1814. Η επανάσταση ξεκίνησε στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες υπό την αρχηγία Ελλήνων προυχόντων. Ο ξεσηκωμός αυτός απέτυχε. Όμως η Εταιρεία είχε φροντίσει να προσηλυτίσει τους ντόπιους <<κλέφτες>>, τους εκτός νόμου και τους αρχηγούς των ελληνικών βουνών. Πολλοί από τους κλέφτες διέθεταν γραμματικούς- ο σεβασμός και το ενδιαφέρον για τη μάθηση ήταν κατάλοιπο του αρχαίου ελληνισμού- και συνέτασαν μανιφέστα. Υποστήριζαν το πανάρχαιο ήθος, όπου ό ρόλος του άνδρα ήταν να γίνει ήρωας και όπου ο εκτός νόμου έπαιρνε τα βουνά για να αντισταθεί σε κάθε κυβέρνηση και να επανορθώσει τις αδικίες σε βάρος του λαού. Ο νέος εθνικισμός ήταν αρκετός για να εξασφαλίσει την ανεξαρτησία της χώρας και να δημιουργήσει ή να εντείνει τον λανθάνοντα εθνικισμό των άλλων Βαλκανικών λαών
Όσο το να είναι κανείς Έλληνας δεν αποτελούσε παρά ένα σχεδόν απαραίτητο επαγγελματικό προσόν του εγγράματου ορθόδοξου Χριστιανού των Βαλκανίων ο εξελληνισμός είχε σημειώσει προόδους. Από τη στιγμή που σήμαινε πολιτική υποστήριξη της Ελλάδας άρχισε να υποχωρεί ακόμα κι ανάμεσα στις αφομοιωμένες Βαλκανικές εγγράματες τάξεις. Με αυτή την έννοια, η Ελληνική ανεξαρτησία ήταν απαραίτητη προυπόθεση για την εξέλιξη του εθνικισμού των άλλων Βαλκανικών εθνών
Δεν υπάρχουν ενδείξεις στην πρώιμη ιστορία των ορεινών εξεγέρσεων στα Δυτικά Βαλκάνια που να υποδηλώνουν ότι οι Σέρβοι, οι Αλβανοί, οι Έλληνες και άλλοι δεν θα ήταν ικανοποιημένοι στις αρχές του 19ου αιώνα με μία μη εθνική αυτόνομη ηγεμονία σαν αυτή που ένας ισχυρός ηγεμόνας, ο Αλή πασάς (1741-1822) είχε για καιρό εγκαθιδρύσει στην Ήπειρο
Σε μια περίπτωση μόνο, ο ατέρμονος πόλεμος των ποιμενικών φυλών και των ληστών-ηρώων ενάντια σε οποιαδήποτε αληθινή κυβέρνηση, συγκεράστηκε με τις ιδέες του αστικού εθνικισμού και της Γαλλικής Επανάστασης: στον Ελληνικό απελευθερωτικό αγώνα (1821-1830).
Ήταν συνεπώς φυσικό η Ελλάδα να γίνει θρύλος και πηγή έμπνευσης των απανταχού εθνικιστών και φιλελεύθερων. Γιατί μόνο στην Ελλάδα ένας ολάκερος λαός ξεσηκώθηκε ενάντια στον κατακτητή με τρόπο που θα μπορούσε εύλογα να ταυτιστεί με την υπόθεση της ευρωπαϊκής αριστεράς. Και αντίστροφα η υποστήριξη της ευρωπαϊκής αριστεράς με ηγέτη τον Λόρδο Βύρωνα, που πέθανε στην Ελλάδα συνέβαλε πραγματικά στην πραγμάτωση της Ελληνικής ανεξαρτησίας
Οι περισσότεροι Έλληνες έμοιαζαν πολύ με τις άλλες ξεχασμένες πολεμικές αγροτικές τάξεις και φυλετικές ομάδες της Βαλκανικής Χερσονήσου. Μια μερίδα τους όμως αποτελούσε διεθνή εμπορική και διοικητική τάξη εγκατεστημένη σ' όλη την Τουρκική Αυτοκρατορία. Η γλώσσα της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην οποία ανήκαν οι περισσότεροι βαλκανικοί λαοί ήταν ελληνική, και Έλληνες επάνδρωσαν τα ψηλότερα κλιμάκια της υπό τον Έλληνα Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως
Έλληνες δημόσιοι υπάλληλοι, ως υποτελείς πρίγκηπες διοικούσαν τις Παραδουνάβιες ηγεμονίες. Οι μορφωμένες και εμπορικές τάξεις των Βαλκανίων, της Μαύρης Θάλασσας και της Ανατολής είχαν εξελληνιστεί. Το σιτεμπόριο της Μαύρης Θάλασσας έφερε τους Έλληνες στα επιχειρηματικά κέντρα και ενίσχυσε τους δεσμούς με τη Ρωσία. Τους έφερε στην Κεντρική Ευρώπη. Οι πρώτες εφημερίδες στην Ελληνική γλώσσα τυπώθηκαν στη Βιέννη (1784-1812). Στους κόλπους αυτής της κοσμοπολίτικης διασποράς ρίζωσαν οι ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης: φιλελευθερισμός, εθνικισμός και μέθοδοι πολιτικής οργάνωσης από τις μασονικές μυστικές εταιρείες. Η Φιλική Εταιρεία-κυρίως υπεύθυνη για την επανάσταση- ιδρύθηκε στην Οδυσσό το 1814. Η επανάσταση ξεκίνησε στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες υπό την αρχηγία Ελλήνων προυχόντων. Ο ξεσηκωμός αυτός απέτυχε. Όμως η Εταιρεία είχε φροντίσει να προσηλυτίσει τους ντόπιους <<κλέφτες>>, τους εκτός νόμου και τους αρχηγούς των ελληνικών βουνών. Πολλοί από τους κλέφτες διέθεταν γραμματικούς- ο σεβασμός και το ενδιαφέρον για τη μάθηση ήταν κατάλοιπο του αρχαίου ελληνισμού- και συνέτασαν μανιφέστα. Υποστήριζαν το πανάρχαιο ήθος, όπου ό ρόλος του άνδρα ήταν να γίνει ήρωας και όπου ο εκτός νόμου έπαιρνε τα βουνά για να αντισταθεί σε κάθε κυβέρνηση και να επανορθώσει τις αδικίες σε βάρος του λαού. Ο νέος εθνικισμός ήταν αρκετός για να εξασφαλίσει την ανεξαρτησία της χώρας και να δημιουργήσει ή να εντείνει τον λανθάνοντα εθνικισμό των άλλων Βαλκανικών λαών
Όσο το να είναι κανείς Έλληνας δεν αποτελούσε παρά ένα σχεδόν απαραίτητο επαγγελματικό προσόν του εγγράματου ορθόδοξου Χριστιανού των Βαλκανίων ο εξελληνισμός είχε σημειώσει προόδους. Από τη στιγμή που σήμαινε πολιτική υποστήριξη της Ελλάδας άρχισε να υποχωρεί ακόμα κι ανάμεσα στις αφομοιωμένες Βαλκανικές εγγράματες τάξεις. Με αυτή την έννοια, η Ελληνική ανεξαρτησία ήταν απαραίτητη προυπόθεση για την εξέλιξη του εθνικισμού των άλλων Βαλκανικών εθνών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου