Αν ο θρίαμβος της αστικής κοινωνίας έδειχνε να ευνοεί την επιστήμη, ήταν πολύ λιγότερο ευνοϊκός για τις τέχνες. Πολύ δύσκολα μπορεί κανείς να αρνηθεί ότι η εποχή της διττής επανάστασης (1789-1848) είχε δει ανθρώπους με σπάνια χαρίσματα να σημειώνουν εκπληκτικές επιδόσεις. Το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα δεν προκαλεί εξίσου συγκλονιστική εντύπωση, εκτός από κάποιες σχετικά καθυστερημένες χώρες (η πιο αξοπρόσεκτη είναι η Ρωσία). Πολλοί από τους δημιουργούς αυτής της περιόδου όπως ο Ντίκενς ή ο Βάγκνερ ήταν ήδη ώριμοι και είχαν πίσω τους αρκετό έργο
Ωστόσο δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πεζογραφία, και ιδιαίτερα το μυθιστόρημα γνώρισε σημαντική άνθηση. Για την Ρωσία ήταν μια εποχή εκπληκτικού μεγαλείου στη λογοτεχνία, τη μουσική αλλά και τις φυσικές και κοινωνικές επιστήμες. Η δεκαετία του 1870 είδε το ταυτόχρονο μεσουράνημα του Ντοστογιέφσκι και του Τολστόι, του Τσαϊκόφσκι και του κλασσικού Αυτοκρατορικού Μπαλέτου
Η Γαλλία διατηρούσε πολύ υψηλό επίπεδο στη ζωγραφική και την ποίηση και η Βρετανία στην πεζογραφία
Ωστόσο , με οικουμενικά κριτήρια, αυτή η λογοτεχνία ήταν επαρχιακή και από πολλές απόψεις λιγότερο εντυπωσιακή και με μικρότερη διεθνή απήχηση, από όσο το δημιουργικό έργο που παραγόταν τώρα σε μερικά μικρά έθνη, τα οποία σφυρηλατούσαν τη δική τους εθνική ταυτότητα
Οι μουσικοσυνθέτες των Τσέχων (Ντβόρζακ, Σμέτανα) έβρισκαν ευκολώτερα διεθνή αποδοχή από όσο οι συγγραφείς τους εξαιτίας της γλώσσας. Μόνο οι Σκανδιναυοί άρχισαν να κατακτούν ένα ευρύτερο κοινό, ίσως επειδή ο σημαντικότερος εκπρόσωπος τους-ο Ίψεν προτίμησε να γράψει θεατρικά έργα
Από την άλλη μεριά υπάρχει μια σαφής και θεαματική ποιοτική παρακμή στα κορυφαία έργα δύο μεγάλων κέντρων πνευματικής δημιουργίας; των γερμανόφονων λαών και των Ιταλών. Στην Ιταλία υπήρχε ο Βέρντι του οποίου η καλλιτεχνική εξέλιξη είχε ήδη προχωρήσει πριν το 1848, ενώ στην Αυστρογερμανία μόνο ο Μπράμς και ο Μπρούκνερ εμφανίστηκαν ουσιαστικά αυτή την περίοδο. Ο Βάγκνερ ήταν ήδη ώριμος. Πελώρια μεγαλοφυία, αν και πολύ δυσάρεστος ως άνθρωπος και ως πολιτισμικό φαινόμενο. Οι επιτυχίες των δύο χωρών την περίοδο αυτή περιορίζονται στη μουσική
Έχουν γίνει προσπάθειες να σωθεί η υπόληψη της αρχιτεκτονικής και αναμφίβολα έχουμε αξιόλογα αποτελέσματα. Το ανοικοδομημένο Παρίσι του Ωσμάν εντυπωσιάζει με τον πολεοδομικό του σχεδιασμό, όχι όμως με τα κτίρια. Η Βιέννη σημείωσε μάλλον αμφίβολη επιτυχία. Η Ρώμη, του βασιλιά Βίκτωρα Εμμανουήλ, του οποίου το όνομα συνδέεται με την κακή αρχιτεκτονική περισσότερο από οποιουδήποτε άλλου ηγεμόνα, είναι σκέτη συμφορά
Στη ζωγραφική, τα έργα που έμελλε να μείνουν σαν μόνιμα εκθέματα στα μουσεία των ανθρώπων, έχουν σχεδόν χωρίς εξαίρεση γαλλική προέλευση, κυρίως από την πρωτοποριακή ομάδα των ιμπρεσιονιστών που εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1860 (Μανέ, Ντεγκά, Σεζάν)
Ίσως η γλυπτική του τέλους του 19ου αιώνα, που διαιωνίστηκε σε αναρίθμητα μνημειώδη έργα, αξίζει κάτι ελαφρώς καλύτερο-έβγαλε τον νεαρό Ροντέν. Ωστόσο κάθε μαζική συλλογή γλυπτών-οι εύποροι αγόραζαν ολόκληρες καραβιές από τέτοιο εμπόρευμα, προκαλεί έντονη κατάθλιψη
Ωστόσο δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πεζογραφία, και ιδιαίτερα το μυθιστόρημα γνώρισε σημαντική άνθηση. Για την Ρωσία ήταν μια εποχή εκπληκτικού μεγαλείου στη λογοτεχνία, τη μουσική αλλά και τις φυσικές και κοινωνικές επιστήμες. Η δεκαετία του 1870 είδε το ταυτόχρονο μεσουράνημα του Ντοστογιέφσκι και του Τολστόι, του Τσαϊκόφσκι και του κλασσικού Αυτοκρατορικού Μπαλέτου
Η Γαλλία διατηρούσε πολύ υψηλό επίπεδο στη ζωγραφική και την ποίηση και η Βρετανία στην πεζογραφία
Ωστόσο , με οικουμενικά κριτήρια, αυτή η λογοτεχνία ήταν επαρχιακή και από πολλές απόψεις λιγότερο εντυπωσιακή και με μικρότερη διεθνή απήχηση, από όσο το δημιουργικό έργο που παραγόταν τώρα σε μερικά μικρά έθνη, τα οποία σφυρηλατούσαν τη δική τους εθνική ταυτότητα
Οι μουσικοσυνθέτες των Τσέχων (Ντβόρζακ, Σμέτανα) έβρισκαν ευκολώτερα διεθνή αποδοχή από όσο οι συγγραφείς τους εξαιτίας της γλώσσας. Μόνο οι Σκανδιναυοί άρχισαν να κατακτούν ένα ευρύτερο κοινό, ίσως επειδή ο σημαντικότερος εκπρόσωπος τους-ο Ίψεν προτίμησε να γράψει θεατρικά έργα
Από την άλλη μεριά υπάρχει μια σαφής και θεαματική ποιοτική παρακμή στα κορυφαία έργα δύο μεγάλων κέντρων πνευματικής δημιουργίας; των γερμανόφονων λαών και των Ιταλών. Στην Ιταλία υπήρχε ο Βέρντι του οποίου η καλλιτεχνική εξέλιξη είχε ήδη προχωρήσει πριν το 1848, ενώ στην Αυστρογερμανία μόνο ο Μπράμς και ο Μπρούκνερ εμφανίστηκαν ουσιαστικά αυτή την περίοδο. Ο Βάγκνερ ήταν ήδη ώριμος. Πελώρια μεγαλοφυία, αν και πολύ δυσάρεστος ως άνθρωπος και ως πολιτισμικό φαινόμενο. Οι επιτυχίες των δύο χωρών την περίοδο αυτή περιορίζονται στη μουσική
Έχουν γίνει προσπάθειες να σωθεί η υπόληψη της αρχιτεκτονικής και αναμφίβολα έχουμε αξιόλογα αποτελέσματα. Το ανοικοδομημένο Παρίσι του Ωσμάν εντυπωσιάζει με τον πολεοδομικό του σχεδιασμό, όχι όμως με τα κτίρια. Η Βιέννη σημείωσε μάλλον αμφίβολη επιτυχία. Η Ρώμη, του βασιλιά Βίκτωρα Εμμανουήλ, του οποίου το όνομα συνδέεται με την κακή αρχιτεκτονική περισσότερο από οποιουδήποτε άλλου ηγεμόνα, είναι σκέτη συμφορά
Στη ζωγραφική, τα έργα που έμελλε να μείνουν σαν μόνιμα εκθέματα στα μουσεία των ανθρώπων, έχουν σχεδόν χωρίς εξαίρεση γαλλική προέλευση, κυρίως από την πρωτοποριακή ομάδα των ιμπρεσιονιστών που εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1860 (Μανέ, Ντεγκά, Σεζάν)
Ίσως η γλυπτική του τέλους του 19ου αιώνα, που διαιωνίστηκε σε αναρίθμητα μνημειώδη έργα, αξίζει κάτι ελαφρώς καλύτερο-έβγαλε τον νεαρό Ροντέν. Ωστόσο κάθε μαζική συλλογή γλυπτών-οι εύποροι αγόραζαν ολόκληρες καραβιές από τέτοιο εμπόρευμα, προκαλεί έντονη κατάθλιψη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου