Βυζάντιο και πνευματικός βίος

Τα κύρια χαρακτηριστικά του βυζαντινού πνευματικού βίου είναι η ολοκληρωτική υποταγή στον χριστιανισμό και η προσήλωση στην ελληνομάθεια. Όμως η ελληνομάθεια αυτή φέρει ανεξίτηλο το στίγμα του διχασμού. Από την μια μεριά βρίσκεται η μετεξελιγμένη ελληνιστική Κοινή που συνεχίζει να ρέπει προς την απλούστευση και την ομοιομορφία, και που αποδέχεται και αφομοιώνει ταχύτατα τα λεξικολογικά δάνεια. Από την άλλη ορθώνεται  παγερή και αριστοκρατική η λογία, η Αττικιστική, την οποία υποστηρίζει η αρχαϊζουσα παράδοση. Με τον καιρό μάλιστα το χάσμα ευρύνεται με αποτέλεσμα την δημιουργία μιας επίσημης διγλωσσίας. Και η ιδιωτική Κοινή και η Αττικιστική λογία δημιουργούν μια γλωσσική Βαβέλ
Οι Βυζαντινοί λοιπόν διανοούμενοι υπερασπίζονταν τα δόγματα του χριστιανισμού, αλλά στην γλώσσα των Αττικών ρητόρων και του Πλάτωνα. Ο απλός λαός, κυρίως της υπαίθρου και των επαρχιών, εκφράζεται στην καθομιλουμένη Κοινή που εξελίσσεται μακριά από κάθε σχολική επιρροή. Δεν είναι διόλου παράξενο ότι ο κύριος όγκος των βυζαντινών κειμένων που σώθηκαν ανήκει στην λόγια παράδοση, ενώ τα δείγματα της καθομιλουμένης, ιδιαίτερα των πρώτων αιώνων είναι λιγοστά. Η πενιχρότητα των πηγών δυσχεραίνει την μελέτη της εξέλιξης της