Μετά την Άλωση

 Το 1453 οριοθετεί τη νεότερη περίοδο της πολιτικής και πνευματικής ιστορίας του ελληνισμού. Το έθνος είναι σκλαβωμένο στους Τούρκους με αποτέλεσμα να αποκοπεί από τη Δύση και να βυθιστεί σε βαθύ σκοτάδι αμάθειας. Ο απόηχος των πνευματικών εξελίξεων της Ευρώπης φτάνει στην Ελλάδα με καθυστέρηση αιώνων. Παρ' όλα αυτά υπάρχει κάποια πνευματική κίνηση στην Ελλάδα, όπου οι λόγιοι προβληματίζονται ιδιαίτερα με τη γλώσσα της παιδείας του έθνους αλλά και με άλλα πνευματικά ζητήματα. Κατά την περίοδο αυτή σταθεροποιείται η μορφή των νεοελληνικών διαλέκτων και ιδιωμάτων, διαμορφώνονται οι κοινές γλώσσες των μεγάλων αστικών κέντρων και ιδιαίτερα της Πόλης και της κρητικής λογοτεχνίας και οριστικοποιείται η μορφή και ο τύπος του δημοτικού τραγουδιού. Φτάνει στο αποκορύφωμα της η κρητική λογοτεχνία. Εμφανίζονται οι πρώτες αρχές της δημώδους νεοελληνικής πεζογραφίας και διαδίδονται λαϊκά λογοτεχνικά βιβλία κατά τον 17ο και 18ο αι. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο που χρησιμοποιεί μετά την Άλωση αρχαϊζουσα γλώσσα, συμβιβάζεται σε μια απλούστερη ομιλουμένη. Το έθνος προβληματίζεται με το γλωσσικό όργανο διδασκαλίας στο σχολείο που διχάζει τους λογίους σε αρχαϊστές, δημοτικιστές και οπαδούς της μέσης οδού.

Μετά τη μετοικεσία των ελληνικών πληθυσμών από την Μικρά Ασία και την Ανατολική Ρωμυλία αρχίζουν να χάνονται παλιές διάλεκτοι π.χ Ποντιακά. Σήμερα , με την άνοδο του μορφωτικού επιπέδου του λαού μας οι διάλεκτοι και τα ιδιώματα τείνουν να εξαφανιστούν. Στη μεσαιωνική και νεότερη περίοδο διαμορφώνεται η κοινή γλώσσα των μεγάλων αστικών κέντρων. Έχουμε δείγματα από την Πολίτικη κοινή, που επιβίωσε ως τους πρώτους αιώνες της τουρκοκρατίας με επιδράσεις του αλλοδαπού πληθυσμού της Πόλης. Την Αθηναϊκή κοινή που διαμορφώθηκε από ντόπιους Αθηναίους και από πολλούς αλλοδαπούς. Η κοινή της κρητικής λογοτεχνίας, που βασίστηκε στο κρητικό ιδίωμα, πλούσια γλώσσα με πολλές εκφραστικές δυνατότητες. Στενά δεμένο με την ελληνική γλώσσα είναι επίσης το δημοτικό τραγούδι, έντεχνο λαϊκό είδος προφορικού λόγου. Ο ρόλος του σημαντικός στην επικράτηση του δημοτικισμού και τη διαμόρφωση της ποιητικής γλώσσας στον τόπο μας.