Βυζάντιο

 Η εκχριστιανισμένη ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία (άκριτα και ανιστόρητα), με διοικητικό και πολιτιστικό κέντρο την Κωνσταντινούπολη, που κατά καιρούς , από το 330-1453 μ.Χ. εξουσίασε σημαντικά εδάφη στην Ευρώπη, Ασία και Βόρεια Αφρική. Οι λαοί που κατοικούσαν σ' αυτές τις εκτεταμένες επικράτειες ήτα επηρεασμένοι από τον ελληνικό πολιτισμό. Ως την εποχή του Ηρακλείου (610-641) συνεχίζεται αποδυναμωμένη η χρήση της Λατινικής γλώσσας στη νομοθεσία, το στρατό και τη διοίκηση. Η Ελληνική γλώσσα είχε από καιρό επιβληθεί στα τοπικά δικαστήρια και εν μέρει στην νομοθεσία. Υπάρχει τους πρώτους αιώνες μια διοικητική διγλωσσία. Ο Ηράκλειος θεσπίζει τα ελληνικά ως επίσημη γλώσσα του κράτους.

O ακρογωνιαίος λίθος τοι κοινωνικού και ηθικοφιλοσοφικού εποικοδομήματος της βυζαντινής αυτοκρατορίας είναι η αποδοχή του χριστιανισμού. Το όνομα Έλλην δεν δηλώνει πλέον εθνική ταυτότητα, αλλά τουλάχιστον ως τον 10ο αιώνα την προσήλωση στην ειδωλολατρία. Το Βυζάντιο αποδέχεται την χρήση της Ελληνικής από τους χριστιανούς.

Τα κύρια χαρακτηριστικά του βυζαντινού πνευματικού βίου είναι η υποταγή στον χριστιανισμό και η προσήλωση στην ελληνομάθεια. Και αναπτύσσονται δύο γλώσσες. Από την μια η ελληνιστική κοινή, απλή , που αφομοιώνει λεκτικά δάνεια και από την άλλη η δόκιμη και λογία. Οι βυζαντινοί λοιπόν διανοούμενοι υπερασπίζονται τα δόγματα του χριστιανισμού, στην γλώσσα των Αττικών ρητόρων και του Πλάτωνα. Ο απλός λαός μιλάει την κοινή καθομιλουμένη (δημοτική λεκτική). Ο κύριος όγκος των βυζαντινών κειμένων που σώζονται ανήκει στη λόγια παράδοση. Η εξεζητημένη λόγια , που είναι κυρίως γραπτή, και η ζωντανή καθομιλουμένη συνυπάρχουν στο Βυζάντιο και αγνοούν η μία την ύπαρξη της άλλης, πιθανότατα λόγω έλλειψης ουσιαστικής επαφής των λαϊκών στρωμάτων (πληθυσμοί της υπαίθρου και των συνοριακών περιοχών) με τα κέντρα των αποφάσεων που βρίσκονται οι πνευματικοί ταγοί και οι ιθύνοντες. Ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στον απλό λαό και την άρχουσα τάξη είναι η εκκλησία και η κρατική διοίκηση. Ο διοικητικός μηχανισμός υιοθετεί μια μέση γλωσσική οδό. Η διοίκηση, κρατική και εκκλησιαστική, έχει μέλημα να είναι κατανοητή, κι έτσι προκύπτει μια γλώσσα απλουστευμένη λογία ή αλλιώς καλλιεργημένη λαϊκή, μια βυζαντινή Κοινή.