Βυζάντιο

Βυζάντιο ονομάζουμε - άκριτα και ανιστόρητα - σήμερα την εκχριστιανισμένη ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία, με διοικητικό και πολιτιστικό κέντρο την Κωνσταντινούπολη, που εξουσίασε κατά καιρούς, από το 330 ως το 1453 σημαντικά εδάφη στην Ευρώπη, την Ασία και τη Βόρεια Αφρική. Στα χρόνια της ακμής της εκτεινόταν από τον Ευφράτη ως την Ισπανία και από τον Νείλο ως τον Δούναβη. Οι ποικιλώνυμοι λαοί που κατοικούσαν σ΄αυτές τις εκτεταμένες επικράτειες είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό: ήταν επηρεασμένοι, άλλοι λίγο, άλλοι πολύ, από τον ελληνικό πολιτισμό, φορέας του οποίου ήταν πρωτίστως η γλώσσα
Ως την εποχή του Ηρακλείου (610-641) συνεχίζεται έστω και αποδυναμωμένη η χρήση της Λατινικής, στη νομοθεσία, τον στρατό και την διοίκηση. Όμως η ελληνική είχε από καιρό επιβληθεί ως γλώσσα των τοπικών δικαστηρίων και των νοταριακών πράξεων και εν μέρει της νομοθεσίας (Νεαραί). Πάντως τους πρώτους αιώνες της ιστορίας του Βυζαντίου υφίσταται ένα είδος διοικητικής διγλωσσίας, δηλαδή παράλληλη χρήση ελληνικών και λατινικών.
Έτσι, μολονότι ο Ηράκλειος θέσπισε τα ελληνικά ως επίσημη γλώσσα του κράτους, στο αυλικό τελετουργικό, στη νομοθεσία, στη στρατιωτική διοίκηση και στην οικονομία (ονόματα νομισμάτων, φόρων και θεσμών) διατηρείται η λατινική ορολογία
Ο ακρογωνιαίος λίθος του κοινωνικού και ηθικοφιλοσοφικού οικοδομήματος της βυζαντινής αυτοκρατορίας είναι αναμφιβόλως η αποδοχή του χριστιανισμού. Το όνομα Έλλην δεν δηλώνει πια την εθνική ταυτότητα, αλλά, τουλάχιστον ως τον 10ο αιώνα την προσήλωση στην ειδωλολατρία. Το Βυζάντιο αποστρέφεται τον ελληνισμό, αποδέχεται ωστόσο το "ελληνίζειν", δηλαδή τη χρήση της ελληνικής γλώσσας από τους χριστιανούς. Ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός ανασκευάζει τον ισχυρισμό του Ιουλιανού του Αποστάτη (361-363), ο οποίος θεωρούσε την Ελληνική γλώσσα ως οργανικό στοιχείο της αρχαίας θρησκείας και συνεπώς αλλότρια του χριστιανισμού